دفن حضرت زهرابرخی ادعا کرده‌اند که دلیل دفن شبانه حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) این بوده که ایشان نمی‌خواستند اندازه جسدشان را نامحرم ببیند؛ این در حالی‌است که از ادله دیگر روشن می‌شود علت این کار، اعلام اعتراض بوده و آن حضرت نمی‌خواستند افرادی که به ایشان ستم کرده‌اند، بر جنازه‌اش نماز بخوانند. در این مقاله به بررسی این موضوع می‌پردازیم. ۱ - مقدمهگفته شده حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) را شبانه دفن کرده‌اند، یکی از دلایلی که برای این کار ذکر شده این است که به خاطر وصیت حضرت فاطمه به اسماء بنت عمیس بود که نمی‌خواست اندازه جسدش را نامحرم ببیند. دفن شبانه، نماز بدون حضور و اطلاع خلیفه، قبر پنهان، اسراری است که در درون خود پیام‌ها دارند. درست است که فاطمه این چنین خواست و این‌گونه وصیت کرد؛ ولی چه اتفاقی افتاده است که زهرا (سلام‌الله‌علیها) وصیت تاریخی‌اش را با این در‌خواست‌ها به پایان می‌برد؟! ! مگر نه این است که خشم و ناراحتی‌اش را نسبت به دشمنانش اظهار می‌کند و در واقع چندین پرسش را در برابر نگاه‌های تیز بین مورخان و آیندگان می‌گذارد تا بپرسند: چرا قبر فاطمه پنهان است؟ و چرا دختر پیامبر شبانه و پنهانی دفن شد؟ و چرا علی (علیه‌السّلام) بدون اطلاع ابوبکر و عمر بر وی نماز خواند؟ و… آیا کسی که جانشین پیامبر بود (آن‌گونه که خود ادعا کرده‌اند) شایستگی نماز خواندن بر وی را نداشت؟ آری، فاطمه وصیت کرد که او را شبانه دفن نموده و هیچ یک از کسانی را که بر وی ستم کرده‌اند، خبر نکنند، و این بهترین سند برای شیعه است تا ثابت کنند که صدیقه شهیده مظلوم از دنیا رفته و از افرادی که بر وی ستم کرده‌اند، هرگز راضی نشده است. روایات فراوانی در کتاب‌های شیعه و سنی بر این مطلب دلالت دارد که به اختصار چند روایت را ذکر می‌کنیم: ۲ - دفن شبانه حضرت زهرا در روایات اهلسنتمحمد بن اسماعیل بخاری می‌نویسد: «وَعَاشَتْ بَعْدَ النبی صلی الله علیه وسلم سِتَّةَ اَشْهُرٍ فلما تُوُفِّیَتْ دَفَنَهَا زَوْجُهَا عَلِیٌّ لَیْلًا ولم یُؤْذِنْ بها اَبَا بَکْرٍ وَصَلَّی علیها؛ [۱]
البخاری الجعفی، محمد بن اسماعیل ابو عبدالله (متوفای۲۵۶ه)، صحیح البخاری، ج۵، ص۱۳۹، ح۴۲۴۰، کتاب المغازی، باب غزوة خیبر، تحقیق د. مصطفی دیب البغا، ناشر:دار ابن کثیر، الیمامة - بیروت، الطبعة:الثالثة، ۱۴۰۷ - ۱۹۸۷.
فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)، شش ماه پس از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) زنده بود، زمانی که از دنیا رفت، شوهرش علی (علیه‌السّلام) او را شبانه دفن کرد و ابوبکر را با خبر نساخت.»۲.۱ - روایت ابن قتیبهابن قتیبه دینوری در تاویل مختلف‌الحدیث می‌نویسد: وقد طالبت فاطمة رضی الله عنها ابا بکر رضی الله عنه بمیراث ابیها رسول الله صلی الله علیه وسلم فلما لم یعطها ایاه حلفت لا تکلمه ابدا واوصت ان تدفن لیلا لئلا یحضرها فدفنت لیلا؛ [۲]
الدینوری، ابو محمد عبدالله بن مسلم ابن قتیبة (متوفای۲۷۶ه)، تاویل مختلف الحدیث، ج۱، ص۲۷۹، تحقیق:محمد زهری النجار، ناشر:دار الجیل، بیروت، ۱۳۹۳ه، ۱۹۷۲م.
فاطمه از ابوبکر میراث پدرش را خواست، ابوبکر نپذیرفت، قسم خورد که دیگر با او (ابوبکر) سخن نگوید و وصیت کرد که شبانه دفن شود تا او (ابوبکر) در دفن وی حاضر نشود.۲.۲ - روایت عبدالرزاق صنعانیعبدالرزاق صنعانی می‌نویسد: عن بن جریج وعمرو بن دینار ان حسن بن محمد اخبره ان فاطمة بنت النبی صلی الله علیه وسلم دفنت باللیل قال فرَّ بِهَا علی من ابی بکر ان یصلی علیها کان بینهما شیء. فاطمه دختر پیامبر شبانه به خاک سپرده شد، تا ابوبکر بر وی نماز نخواند؛ چون بین آن دو اتفاقاتی افتاده بود. و در ادامه نیز می‌گوید: عبد الرزاق عن بن عیینة عن عمرو بن دینار عن حسن بن محمد مثله الا انه قال اوصته بذلک از حسن بن محمد نیز همانند این روایت نقل شده است؛ مگر این که در این روایت قید شده است که خود فاطمه این چنین وصیت کرده بود. [۳]
الصنعانی، ابو بکر عبد الرزاق بن همام (متوفای۲۱۱هـ)، المصنف، ج۳، ص۵۲۱، حدیث شماره ۶۵۵۴ و حدیث شماره: ۶۵۵۵، تحقیق حبیب الرحمن الاعظمی، ناشر: المکتب الاسلامی - بیروت، الطبعة: الثانیة، ۱۴۰۳هـ.
و ابن‌بطال در شرح صحیح بخاری می‌نویسد: اجاز اکثر العلماء الدفن باللیل... ودفن علیُّ بن ابی طالب زوجته فاطمة لیلاً، فَرَّ بِهَا من ابی بکر ان یصلی علیها، کان بینهما شیء؛ [۴]
ابن بطال البکری القرطبی، ابو الحسن علی بن خلف بن عبد الملک (متوفای۴۴۹ه)، شرح صحیح البخاری، ج۳، ص۳۲۵، تحقیق:ابو تمیم یاسر بن ابراهیم، ناشر:مکتبة الرشد - السعودیة/ الریاض، الطبعة:الثانیة، ۱۴۲۳ه - ۲۰۰۳م.
اکثر علما دفن جنازه را در شب اجازه داده‌اند. علی بن ابوطالب، همسرش فاطمه را شبانه دفن کرد تا ابوبکر به او نماز نخواند؛ چون بین آن دو اتفاقاتی افتاده بود.۲.۳ - روایت ابن ابیالحدیدابن ابی‌الحدید به نقل از جاحظ (متوفای ۲۵۵) می‌نویسد: وظهرت الشکیة، واشتدت الموجدة، وقد بلغ ذلک من فاطمة (علیهاالسّلام) انها اوصت ان لا یصلی علیها ابوبکر؛ [۵]
ابن ابی الحدید المدائنی المعتزلی، ابو حامد عز الدین بن هبة الله بن محمد بن محمد (متوفای۶۵۵ ه)، شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۲۶۴، تحقیق محمد عبد الکریم النمری، ناشر:دار الکتب العلمیة - بیروت/ لبنان، الطبعة:الاولی، ۱۴۱۸ه - ۱۹۹۸م.
شکایت و ناراحتی فاطمه (از دست غاصبین) به حدی رسید که وصیت کرد ابوبکر بر وی نماز نخواند.و در جای دیگر می‌نویسد: «واما اخفاء القبر، وکتمان الموت، وعدم الصلاة، وکل ما ذکره المرتضی فیه، فهو الذی یظهر ویقوی عندی، لان الروایات به اکثر واصح من غیرها، وکذلک القول فی موجدتها وغضبها؛ [۶]
ابن ابی الحدید المدائنی المعتزلی، ابو حامد عز الدین بن هبة الله بن محمد بن محمد (متوفای۶۵۵ ه)، شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۲۸۶، تحقیق محمد عبد الکریم النمری، ناشر:دار الکتب العلمیة - بیروت/ لبنان، الطبعة:الاولی، ۱۴۱۸ه - ۱۹۹۸م.
مخفی کردن مرگ فاطمه (سلام‌الله‌علیها) و محل دفن او و نماز نخواندن ابوبکر و عمر و هر آن‌چه که سید مرتضی گفته است، مورد تایید و قبول من است؛ زیرا روایات بر اثبات این موارد صحیح‌تر و بیشتر است و همچنین ناراحتی و خشم فاطمه بر شیخین نزد من از اقوال دیگر اعتبار بیشتری دارد.»۳ - دفن شبانه حضرت زهرا در روایات شیعههر چند که سبب وصیت صدیقه طاهره در میان شیعیان مشخص و اجماعی است؛ اما در عین حال به یک روایت و سخن اشاره می‌کنیم. مرحوم شیخ صدوق در علت دفن شبانه آن حضرت می‌نویسد: «عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ اَبِی حَمْزَةَ عَنْ اَبِیهِ قَالَ سَاَلْتُ اَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه‌السّلام) لِاَیِّ عِلَّةٍ دُفِنَتْ فَاطِمَةُ (علیهاالسّلام) بِاللَّیْلِ وَ لَمْ تُدْفَنْ بِالنَّهَارِ قَالَ لِاَنَّهَا اَوْصَتْ اَنْ لا یُصَلِّیَ عَلَیْهَا رِجَالٌ [الرَّجُلانِ]؛ [۷]
الصدوق، ابو جعفر محمد بن علی بن الحسین (متوفای۳۸۱ه)، علل الشرایع، ج۱، ص۱۸۵، تحقیق:تقدیم:السید محمد صادق بحر العلوم، ناشر:منشورات المکتبة الحیدریة ومطبعتها - النجف الاشرف، ۱۳۸۵ - ۱۹۶۶ م.
علی بن ابوحمزه از امام صادق (علیه‌السّلام) پرسید: چرا فاطمه را شب دفن کردند نه روز؟ فرمود: فاطمه (سلام‌الله‌علیها) وصیت کرده بود تا در شب وی را دفن کنند تا ابوبکر و عمر بر جنازه آن حضرت نماز نخوانند.»مرحوم صاحب مدارک (رضوان‌الله‌تعالی‌علیه) می‌گوید: «انّ سبب خفاء قبرها (علیهاالسّلام) ما رواه المخالف والمؤالف من انها (علیهاالسّلام) اوصت الی امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) ان یدفنها لیلا لئلا یصلی علیها من آذاها ومنعها میراثها من ابیها (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)؛ [۸]
الموسوی العاملی، السید محمد بن علی (متوفای۱۰۰۹ه)، مدارک الاحکام فی شرح شرائع الاسلام، ج۸، ص۲۷۹، نشر و تحقیق مؤسسة آل البیت (علیهم‌السّلام) لاحیاء التراث، الطبعة:الاولی، ۱۴۱۰ه.
علت مخفی بودن محل دفن فاطمه (سلام‌الله‌علیها) آن‌گونه که مخالف و موافق نقل کرده‌اند این است که آن حضرت به امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) سفارش کرد تا او را شبانه دفن کند تا آنان که او را اذیت کرده و از ارث پدرش محروم کرده بودند بر وی نماز نخوانند.»۴ - نتیجهبا توجه به مدارک موجود و اعتراف بزرگان اهل سنت، دلیل دفن شبانه آن حضرت وصیت آن حضرت بود که نمی‌خواست افرادی که بر او ستم کرده‌اند، بر جنازه‌اش نماز بخوانند و با این کار خشم خود را از غاصبان خلافت جاودانه ساخت. ۵ - پانویس۶ - منبع• موسسه ولی‌عصر، برگرفته از مقاله «چرا حضرت زهرا (سلام الله علیها) شبانه دفن شد؟». رده‌های این صفحه : تاریخ زندگی حضرت فاطمه | شبهات اهل سنت | شبهات وهابیت | شهادت حضرت فاطمه | مباحث کلامی
|